Trong y học cổ truyền, huyết và tân dịch đều là các chất dịch trong cơ thể, cùng thuộc âm và có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng và làm ẩm các bộ phận cơ thể. Huyết và tân dịch có mối quan hệ mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau về mặt sinh lý và ảnh hưởng lẫn nhau khi có bệnh lý.
Tác Dụng của Huyết Đối Với Tân Dịch
Huyết dịch lưu thông trong mạch và thấm ra ngoài mạch để chuyển hóa thành tân dịch, có tác dụng nhuận ẩm. Khi huyết dịch không đủ, tân dịch sẽ khô thiếu, dẫn đến da khô ráp, thậm chí nứt nẻ. Trong trường hợp mất máu nhiều, tân dịch bên ngoài mạch sẽ thấm vào trong mạch để bổ sung lượng huyết thất thoát, gây ra hiện tượng khát nước, tiểu tiện ít, và da khô.
Tác Dụng của Tân Dịch Đối Với Huyết
Tân dịch phân bố ở cơ nhục và liên tục thấm vào khổng lạc để trở thành một phần của huyết dịch. Mồ hôi là sản phẩm chuyển hóa của tân dịch, nên khi ra mồ hôi nhiều sẽ gây hao tổn tân dịch, từ đó dẫn đến thiếu huyết. Do đó, trong y học cổ truyền có câu “mồ hôi và huyết có cùng nguồn gốc” (hãn huyết đồng nguyên). Khi tân dịch bị hao tổn nhiều, sự thẩm thấu vào trong mạch giảm, gây hiện tượng huyết mạch trống rỗng và da khô, huyết táo.
Mối Quan Hệ Mật Thiết Giữa Huyết và Tân Dịch
Huyết và tân dịch đều là vật chất ở trạng thái dịch, tuần hoàn toàn thân, có cùng nguồn gốc là chất tinh vi của thủy cốc. Trong quá trình vận hành phân bố, chúng luôn quan hệ mật thiết với nhau. Tân có thể nhập huyết, huyết có thể thành tân. Khi tân tổn thương, huyết cũng bị tổn thương và ngược lại. Khi tân sung thịnh, huyết cũng đầy đủ và ngược lại. Vì vậy, người ta nói tân và huyết có cùng nguồn gốc (tân huyết đồng nguyên).
Trong bệnh lý, tân và huyết luôn ảnh hưởng lẫn nhau. Huyết có thể gây bệnh cho thủy, thủy có thể gây bệnh cho huyết. Thủy thũng có thể gây huyết ứ, và huyết ứ có thể gây thủy thũng. Huyết ứ có thể là sản phẩm bệnh lý sau khi hình thành thủy thũng. Ngoài ra, huyết và thủy có thể cùng nhau phát bệnh như kinh bế thủy thũng, ngoại thương thủy thũng.
Điều Trị
Do bệnh lý của huyết dịch và tân dịch thường cùng tồn tại và ảnh hưởng lẫn nhau, nên khi điều trị thường dùng pháp “thủy bệnh trị huyết, huyết bệnh trị thủy, thủy huyết kiêm thi”.
Huyết và tân dịch là hai yếu tố quan trọng và có mối quan hệ mật thiết trong cơ thể. Hiểu rõ mối quan hệ này giúp ta có cái nhìn toàn diện hơn về sức khỏe và bệnh lý, từ đó áp dụng phương pháp điều trị hiệu quả hơn, giúp cơ thể luôn ở trạng thái cân bằng và khỏe mạnh.
Sưu tầm (Trần Văn Trung)
Chia sẻ kiến thức y học cổ truyền.